Mükellefin ödevleri vergi kanunlarıyla düzenlenmiştir. Bunlar;

   
   Bildirmeler

 
Mükelleflerin vergi dairesine bildirmek zorunda oldukları hususlar şunlardır:

 

    İşe Başlama

 
İşe başlamayı bildirmekle yükümlü olan mükellefler şunlardır:
 
·Vergiye tabi ticaret ve sanat erbabı,
·Serbest meslek erbabı,
·Kurumlar vergisi mükellefleri,
·Kollektif ve adi şirket ortaklarıyla komandit şirketlerin komandite ortakları.
 
Tüccarlarda,

Serbest meslek erbabında;

Mesleki teşekküllere kaydolan ancak görevleri veya durumları nedeniyle bilfiil mesleki faaliyette bulunamayacak olan serbest meslek erbabı bildirimlerinde bu durumu açıklamalıdır.
 
Vergiye tabi ticaret ve sanat erbabı, kollektif ve adi şirket ortakları, komandit şirketlerin komandite ortakları ile serbest meslek erbabı “İşe Başlama/İşi Bırakma Bildirimi” ile işe başladıklarını bağlı bulundukları vergi dairesine bildirmek zorundadır.

 
İşe başlama bildirimi, mükellef tarafından imzalanır. İşe başlama bildiriminin, serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavirler aracılığıyla düzenlenmesi halinde, bildirim bu kişiler tarafından da ayrıca kaşe/mühür basılmak suretiyle imzalanır.
 
Kurumlar vergisi mükellefi olup da Türk Ticaret Kanununun 30. maddesi uyarınca tescil için başvuran mükelleflerin (anonim şirket, limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket) işe başlama bildirimlerinin, işe başlama tarihinden itibaren 10 gün içinde ticaret sicili memurluğunca ilgili vergi dairesine “Şirket kuruluş dilekçesi ve bildirim formu” ile yapılması gerekmektedir.
 

 
İşe başlamanın on gün içinde bağlı bulunulan vergi dairesine bildirilmemesi halinde birinci derece usulsüzlük cezası kesilecektir.
 

    Değişiklikler

 
Mükelleflere işleriyle ilgili aşağıda belirtilen değişikliklerin bağlı oldukları vergi dairesine bildirim yükümlülüğü getirilmiştir.

    İşi Bırakma

 
Vergiye tabi olmayı gerektiren muamelelerin tamamen durdurulması ve sona ermesi işi bırakmayı ifade eder. Mükelleflerden işi bırakanların, faaliyetlerinin sona erdiği tarihten itibaren bir ay içerisinde durumu bağlı bulundukları vergi dairesine “İşe Başlama/İşi Bırakma Bildirimi” veya dilekçe ile bildirmesi gerekmektedir.
Gerçek kişilerde ölüm işi bırakma hükmündedir. Mirası reddetmemiş mirasçılar tarafından bildirimde bulunulması gerekir. Mirasçılardan herhangi birinin ölümü bildirmesi diğer mirasçıları bu ödevden kurtarır.

    Yazılı Bildirim Esası

Vergi dairelerine bildirimler yazılı olarak yapılır. Yazılı bildirimler posta ile taahhütlü olarak da gönderilebilir.
Defter tutmaya mecbur olmayan mükelleflerden okuma ve yazması olmayanlar bildirimleri sözlü yapabilirler. Sözlü yapılan bildirimler tutanakla tespit olunur.
 

    Bildirimlerinin süresinde yapılmamasının yaptırımları

 
Mükelleflerin, işe başlamayı on gün içinde bağlı bulundukları vergi dairesine bildirilmemeleri halinde birinci derece usulsüzlük cezası kesilmektedir.
 
Mükelleflerin, değişiklik ve işi bırakma bildirimleri durumun meydana geldiği tarihten itibaren bir ay içerisinde yapılmalıdır. Bildirim bu süre içinde yapılmadığı takdirde ikinci derece usulsüzlük cezası uygulanır.
 
Mükelleflerin değişiklikler ve işi bırakma bildirimleri durumun vukuu tarihinden itibaren bir ay içerisinde yapılmalıdır. Bildirim bu süre içinde yapılmadığı takdirde ikinci derece usulsüzlük cezası uygulanır. Bina ve arazi değişikliklerine ilişkin bildirimler, iki aylık süre içinde yapılmadığı takdirde ikinci derece usulsüzlük cezası uygulanır.
 

   Defter Tutma
 

Mükelleflerin; vergi ile ilgili servet, sermaye ve hesap durumlarının, faaliyet ve hesap neticelerinin tespit edilmesini, vergi ile ilgili muamelelerinin belli edilmesini, vergi karşısındaki durumunun hesap üzerinden kontrol edilmesini ve incelenmesini sağlayacak şekilde defter tutmaları zorunludur.

Aşağıda yazılı gerçek ve tüzel kişiler defter tutmaya mecburdurlar;

İktisadi kamu müesseseleri ile dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler defter tutma bakımından tüccarların tabi olduğu hükümlere tabidirler.

 
Ancak bu mükellefler muaf olmadıkları vergiler için defter tutmak zorundadırlar.
 
Tüccarlar, defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılır:

Bir tüccarın dâhil olacağı sınıf, statüsüne veya yıllık alım-satım tutarlarına göre belirlenmektedir. Statü gereğince birinci sınıf tüccar sayılanlar; ticaret şirketleri ile kurumlar vergisine tabi olan diğer tüzel kişilerdir.
 
Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi şahıs ve sermaye şirketleri ile kurumlar vergisine tabi kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları birinci sınıf tüccar sayılır.
 
Statüsü gereğince birinci sınıf tüccar sayılanlar dışında, yıllık alım- satım veya hâsılat tutarları belli hadleri aşanlar da birinci sınıf tüccar sayılır.
 
Yeni işe başlayan tüccarlar ikinci sınıf tüccarlar gibi hareket edebilirler. Mükellefler ihtiyari olarak bilânço esasına göre defter tutmayı da tercih edebilirler.

Vergi Usul Kanunu’na göre mükelleflerin bilânço esasında;

 

İkinci sınıf tüccarlar; işletme hesabı esasında, işletme hesabı defteri tutarlar. Mükellefler, bu defteri tasdike ilişkin diğer hükümlere uymak koşuluyla diledikleri takdirde Bakanlığın iznine gerek olmaksızın, müteharrik yapraklı olarak bilgi işlem makineleriyle tutabileceklerdir.
 
Vergi Usul Kanununa göre defter tutmaya mecbur olan gerçek kişiler, Gelir Vergisine tabi menkul ve gayrimenkul sermayelerle bunlardan elde edilen iratları ve bunlara ilişkin giderleri defterikebirin veya işletme hesabı defterinin veya serbest meslek erbabı kazanç defterinin ayrı bir sayfasına veya ayrı bir deftere veyahut bir cetvele ayrı ayrı kaydetmeye mecburdurlar. Bu hesaplar mükellefin diğer kazançlarını tespit için tuttuğu hesaplara karıştırılmaz ve onlar ile birleştirilemez.

İmalat ile uğraşan birinci sınıf tüccarlar, daha önce tutulması zorunlu olduğu belirtilen defterlerin yanı sıra, ayrıca “İmalat Defteri” tutmak zorundadır. İkinci sınıf tüccarların imalat defteri tutma yükümlülüğü bulunmamaktadır.
 
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlardan imalat boyama, basma, yazma, kasarlama, apre, cilalama  gibi ücretle yapılan bitim işleri ile uğraşanlar imalat defteri yerine, bir “Bitim İşleri Defteri” tutarlar.
 
Banka, banker ve sigorta şirketleri, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinin konusuna giren işlemleri isterlerse, birinci sınıf tüccarların tutmakla zorunlu oldukları defterlerde ayrıntılı olmak koşulu ile gösterebilirler. İsterlerse ayrı bir “Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Defteri” de tutabilirler.
 
Yabancı nakliyat kurumları veya bunları Türkiye’de temsil eden şube veya acentaları bir “Hasılat Defteri” tutmak ve bu deftere Türkiye’de elde ettikleri hasılatı kaydetmek zorundadırlar.
 
Ardiyeler dahil olmak üzere depo işletenler ile nakliye ambarları, tüccar sıfatıyla tutmaya zorunlu oldukları defterlerden ayrı olarak “Ambar Defteri” tutmak zorundadırlar.

    Serbest Mesleklerde Defter Tutma

Gerçek usulde vergiye tabi serbest meslek erbabı “Serbest Meslek Kazanç Defteri” tutmak zorundadır.
Hekimler diledikleri takdirde, serbest meslek kazanç defterinde yer alması gereken bilgileri protokol defterinde göstermek şartıyla, ayrıca serbest meslek kazanç defteri tutmayabilirler.
 
Noterlerin, noterlik görevini ifa ile mükellef olanların ve borsa acentalarının resmi defterleri, kazanç defteri yerine geçtiğinden ayrıca serbest meslek kazanç defteri tutmaları gerekmemektedir.

    Zirai Kazanç Sahiplerinin Tutmak Zorunda Olduğu Defterler

 
Gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerin, “Çiftçi İşletme Defteri” veya isterlerse bilânço esasında defter tutmaları gerekmektedir.

    Damga Vergisi Mükelleflerinin Tutmak Zorunda Olduğu Defterler

 
20 Seri Nolu Damga Vergisi Genel Tebliği ile düzenledikleri kâğıtlara ait damga vergisini makbuz karşılığı ve istihkaktan kesinti şeklinde ödeyen mükelleflerin bu ödemelerini kaydetmek için “Damga Vergisi Defteri” tutmaları zorunlu hale getirilmiştir.

    Basit Usule Tabi Mükelleflerin Kayıtlarının Tutulması

 

 

    Elektronik Ortamda Defter Tutma

 
Maliye Bakanlığı’na, mükelleflerin vergi mevzuatı uyarınca tutmakla yükümlü oldukları defter, kayıt ve belgelerin elektronik ortamda tutulmasına izin verme veya zorunluluk getirme yetkisi verilmiştir.
 
Bu düzenlemeye göre, söz konusu uygulamadan yararlanmak için başvuran mükelleflerin, aşağıdaki şartları taşımaları halinde, kendilerine elektronik defter ve belge uygulamasına geçmeleri  için Gelir İdaresi Başkanlığı’nca izin verilebilecektir.

 
İzin alınarak elektronik defter ve belgelerin Başkanlığa gönderilmesi, mükelleflerin defter ve belgelere ilişkin muhafaza ve ibraz ödevlerini ortadan kaldırmamaktadır.

   
Defter Kayıtlarına İlişkin Kurallar

Tutulan defter ve kayıtlar,

 

     Defter Kayıt Süreleri
 

Vergi     Usul    Kanunu’na    göre    tutulması   zorunlu    defterlere,   muamelelerin                        zamanında kaydedilmesi gerekmektedir. Söz konusu kayıtların on gün içinde kaydedilmesi zorunludur.
 
Kayıt işlemlerini devamlı olarak muhasebe fişleri, primanota ve bordro gibi yetkili amirlerin imza ve parafını taşıyan vesikalara dayanarak yürüten müesseselerde, muamelelerin bunlara işlenmesi,

deftere işlenmesi hükmündedir. Bu gibi hallerde, muamelelerin defterlere kırk beş gün içinde kaydedilmesi zorunludur.
 
Serbest meslek kazanç defterlerine, muamelelerin günü gününe kaydedilmesi zorunludur.
 

    Defter Tasdiki

 
Mükelleflerin tutmak zorunlu olduğu defterlerden bazıları tasdik zorunluluğu olan defterler olup, bu defterler tasdiksiz olarak kullanılamaz.

     Tasdik Zorunluluğu olan Defterler

 
Vergi Usul Kanunu ile uygun görülen hallerde yukarıda yazılı olan defterlerin yerine kullanılacak olan defterler de tasdike tabidir.
 
20 Seri Nolu Damga Vergisi Genel Tebliğiyle zorunlu hale getirilen  “Damga Vergisi Defteri”
tasdiki zorunlu defterler arasında yer almaktadır.
 
V.U.K. hükümlerine göre tutulması zorunlu olan Defter-i Kebir’ in tasdiki zorunlu değildir.

  Tasdik Makamı

 

 

     Defterlerin Tasdik Zamanları